Komt voor op: - Zinsniveau - Woordniveau en woordgroepniveau Samentrekking op zinsniveau Je hebt een zin die bestaat uit twee delen. In elk deel zitten woorden die overeenkomen met elkaar (gemeenschappelijk deel). Wat je nu gaat doen is in het tweede deel het gemeenschappelijke deel weghalen.

Let wel op: een gemeenschappelijk woord of zinsdeel mag je alleen weglaten als het in beide delen dezelfde functie, dezelfde betekenis en hetzelfde getal (meervoud/enkelvoud) heeft.

Voorbeeld 1 Karel krijgt een boek en Mieke krijgt een cd. Hiervan kun je maken: Karel krijgt een boek en Mieke een cd. In bovenstaand voorbeeld is 'krijgt' in beide delen de persoonsvorm, dus is er gelijkheid. Ook het getal (enkelvoud) is gelijk. Je mag dus de tweede 'krijgt' weglaten. Voorbeeld 2 De minister komt naar Den Haag, en de minister opent er een tentoonstelling. Hier is in beide gevallen 'de minister' het onderwerp. Je mag dus 'de minister' in het tweede deel weglaten. Je krijgt dan: De minister komt naar Den Haag en opent er een tentoonstelling. Voorbeeld 3 Dit huis is erg duur en dit huis kunnen we dus niet betalen. In dit voorbeeld is een samentrekking niet mogelijk. In het eerste deel is 'dit huis' onderwerp. In het tweede deel is 'we' echter het onderwerp. 'Dit huis' is in het tweede deel lijdend voorwerp (wie/wat + gezegde + onderwerp = wat kunnen we niet betalen?: dit huis.) Je mag dus in het tweede deel 'dit huis' niet weglaten. Je moet dus steeds de ontleding nagaan!!

Een laatste voorbeeld Hier zet men koffie en over (denk bij 'over' aan een veerpont). Deze samentrekking is fout. De betekenis van 'koffiezetten' en 'overzetten' is verschillend (het gaat hier om het maken van koffie en het brengen van iets of iemand van punt a naar b) Samentrekking op woordniveau en woordgroepniveau Ook op woordniveau kom je soms samentrekkingen tegen. Zo kun je de woorden 'invoer' en 'uitvoer' terugbrengen tot 'in- en uitvoer'. Na 'in' plaats je dan een weglatingsteken (-). Let op: dit teken vervangt alleen een woorddeel (in dit voorbeeld -voer) en nooit een heel woord. Andere voorbeelden van samentrekking zijn: - op- en aanmerkingen - aan- en afvoertroepen Toch kan er ook op dit niveau iets fout gaan. Kijk daarvoor eens naar het volgende voorbeeld: Mijn zoon heeft een auto- en brievenbus getekend.

'Bus' is hier het samengetrokken deel. Echter, er is een verschil in betekenis. Samentrekking is dus niet mogelijk.