Onder het thema verstaan we de hoofdgedachte van een boek of het centrale probleem in het verhaal. Je kunt de volgende vraag stellen: “Waar gaat het verhaal nu eigenlijk over?” Thema’s: haat, dood, liefde, schuld, enz.

Motieven zijn onderdelen in een verhaal die telkens weer terugkeren. Je kunt ze bijvoorbeeld verdelen in voorvallen en onderwerpen. Een verhaal heeft meestal 1 thema en verschillende motieven.

Hierna volgt een lijstje motieven, er zijn er nog veel meer:

• Eenzaamheidsmotief
• Schuldmotief, de hoofdpersoon kan te kort schieten in iets.
• Leidmotieven, verhaalelementen komen steeds weer terug in het verhaal
• Dynamische motieven: veel daden, gebeurtenissen, reizen, conflicten e.d. die vaart brengen in het verhaal.
• Statische motieven: omgeving, karaktertrekken en sfeerbeschrijving die gedurende het hele verhaal gelijk blijven
• Vondeling- of stamboom motief: iemand probeert zijn afkomst te achterhalen
• Angst en onheilspellend voorgevoel.
• Frustratiemotief: de teleurstelling in het leven dat zo wezenlijk beneden de verwachtingen blijft.
• Liefdes- en vriendschapsmotief
• Blauwbaardmotief: een man lokt vrouwen naar zich toe en stort ze in het verderf.
• Haatmotief
• Huwelijksmotief: ouderschap, overspel, scheiding, kinderen
• Seksmotieven
• Dierenkwelling en liefde
• Geestesziekte of kwelling door demonen
• Doodsmotief
• Aftakelingsmotief: ouder worden zorgt voor achteruitgang
• Dubbelgangermotief
• Hoogmoedsmotief: iemand overschat zijn mogelijkheden.
• Queeste motief of speur- zoektocht motief: een zoektocht, gericht op ideële doeleinden
• Wondermotief
• De verloren zoon of dochter
• Bodemotief: iemand komt vertellen wat er vroeger of ergens anders is gebeurd
• Dageraadmotief: de nieuwe dag maakt het liefdesspel onmogelijk en men gaat over op een andere activiteit
• Droommotief
• Bijgeloofmotief
• Groei naar volwassenheid
• Carrièremotief
• Armoede en uitbuitingsmotief
• Drugs
• Bekeringsmotief
• Stadsverschillen en rassenproblemen
• Misdaad, terreur en geweld
• Valsheid tegenover onschuld
• Oorlog en vrijheidsdrang
• Een lichamelijke handicap
• Het ondergangsmotief
• Phoenixmotief: helden overleven een fatale ramp
• De profeet en varianten (ziener, priester, martelaar, zendeling)
• Adam en Eva: man en vrouw in en paradijselijk omgeving
• Generatie verschillen