Inhoud
-niemen
antoniem
Het woord antoniem komt van het Grieks: anti = tegen en numon = naam een woord waarvan de betekenis tegengesteld is aan die van een ander woord.
acroniem
Een `acroniem` of `letterwoord` is een afkorting die wordt uitgesproken als een woord. g Afgeleid van het Griekse akrôs (puntig, spits) Eventueel: elke letter stelt een apart woord voor, zoals in een initiaalwoord. Lang niet alle afkortingen zijn dus acroniemen: afkortingen zoals `OC, OR` of `CAO` voldoen niet aan de eerste eis; `horeca` voldoet niet aan de tweede.
eponiem
woord dat is afgeleid van een eigennaam; eigennaam die als gewoon woord wordt gebruikt
- Jan Peter Balkenende, Nederlands premier - de balkenendenorm, een maat voor topsalarissen
- Jean-Baptiste Colbert – het colbert, jasje
- Adi Dassler – stichter van Adidas
- Patrick Hooligan, Ier die met zijn familie Londen op het einde van de 19e eeuw onveilig maakte - hooligan
- Mentor, Grieks mythologische figuur – mentor
- Graaf Ferdinand von Zeppelin (1838-1917), Duits generaal en uitvinder – zeppelin
geoniem
woord dat zijn naam te danken heeft aan de plaats van herkomst
- De historie van de sinaasappel is simpel, hij komt uit China dus China-appelen, Appelen Chinaas of Sinaas-appelen. Uiteindelijk werd de officiële naam Sinaasappelen en de volksnaam Appelsien.
- De naam mayonaise is afgeleid van 'sauce mahonnaise', ofwel de saus van Mahon. Mahon is een plaats op het Spaanse eiland Menorca (Minorca).
- De hamburger is genoemd naar de Duitse stad Hamburg. Het principe van een 'platte gehaktbal' werd meegenomen uit Duitsland naar de VS door immigranten in de 19 e eeuw. Rond 1880 werd het gerecht, plaatselijk, bekend onder de naam hamburger.
homoniemen
- Twee woorden zijn homoniem als ze een gelijke vorm hebben, dezelfde uitspraak, spelling hebben en woordsoort, maar een voor de hedendaagse taalgebruiker duidelijk verschillende betekenis.
- Woorden met dezelfde klank, maar met verschillende betekenissen.
hyponiem
woord waarvan de betekenis volledig omvat wordt door een ander woord (groen is een hyponiem van kleur)
hyperoniem
woord dat de betekenis van een ander woord volledig omvat (kleur is een hyperoniem van groen)
capitoniem
woord wat van betekenis verandert wanneer het met een hoofdletter wordt geschreven (Fiat – fiat)
synoniem
Twee woorden worden synoniemen genoemd als ze (ongeveer) dezelfde betekenis hebben.
Voorbeelden:
- godsdienst - religie
- ogenblik - moment
- gebeuren - geschieden
toponymie
of plaatsnaamkunde is dat onderdeel van de naamkunde dat de geografische eigennamen onderzoekt.
Het woord zelf komt van de Griekse woorden “topos” en “onuma”die respectievelijk plaats en naam betekenen.
Het wordt zelf verscheiden malen onderverdeeld in:
- choronymie, de namen van landen en landstreken,
- oronymie, de namen van bergen en dalen,
- hydronymie, de namen van stromen, rivieren, enz. ,
- hodologie, de namen van straten en wegen,
en aparte groepen over de namen
- van steden, gemeenten, gehuchten of andere menselijke woonkernen,
- van velden, weiden, bossen, woeste gronden, enz.
Men gaat deze namen systematisch verzamelen, ordenen, identificeren en zo pogen de betekenis ervan te achterhalen. (taalkundig/historisch)
Enkele voorbeelden van Keltische namen:
- IJzer = frisse rivier
- Maas < mosa = vocht
- Utrecht < trajectum = overtocht
- Opwijk < vicus = dorp
- Dendermonde < dender-monde = aan de monding van de Dender
- Aalst < -t = plaatsaanduiden suffix à plaats waar elzen groeien